Statiegeld is geen wondermiddel

Als het van Vlaams minister van leefmilieu Joke Schauvliege afhangt dan komt het statiegeld op blikjes en plastiek flesjes er sowieso. Hoewel het zo wordt voorgesteld, is statiegeld geen wondermiddel tegen zwerfvuil.

De ambitie om inzake afvalbeleid tot de Europese top te blijven behoren, staat letterlijk in het Vlaams Regeerakkoord. Daartoe laat de Vlaamse Regering een impactanalyse uitvoeren rond de invoering van statiegeld op plastic flessen en blik. Momenteel is het nog wachten op de resultaten van de derde studie, maar het besluit van de minister lijkt al vast te staan: het statiegeldsysteem komt er.

Een deel van de argumentatie van de minister is correct: statiegeld zal mensen er inderdaad toe aanzetten om blikjes en flesjes niet langer zomaar in de berm te gooien. Maar de bewering dat statiegeld meteen komaf zal maken met alle zwerfvuil is een onterechte veralgemening. Blikjes en plastic flessen maken ongeveer 40% uit van het volume aan zwerfvuil. Met andere woorden: zelfs als een statiegeldsysteem ervoor zorgt dat het laatste blikje en de laatste plastic fles uit de Vlaamse bermen verdwijnt, blijft nog steeds 60% van het zwerfvuil langs Vlaamse wegen liggen. Zwerfvuil is meer dan blik en plastic flessen: de talloze sigarettenpeuken, etensresten, verpakkingen, reclamefolders,… verdwijnen er jammer genoeg niet mee. De stelling dat een propere omgeving leidt tot minder zwerfvuil is vooralsnog niet echt bewezen: naast elke studie die deze stelling onderschrijft, is er een die ze ontkracht.

Betaalt de vervuiler?

Zwerfvuil kost Vlaanderen jaarlijks 61,5 miljoen euro. De verschillende overheden investeren heel wat in sensibiliseringscampagnes, maar toch blijft Vlaanderen er vuil bij liggen. Niettemin ben ik er van overtuigd dat we moeten blijven inzetten op sensibilisering, ongeacht of het statiegeldsysteem er komt of niet. Een statiegeldsysteem zorgt immers niet voor de fundamentele gedragswijziging die we moeten nastreven: het beperken van de productie van afval. Meer doen met minder afval. Een statiegeldsysteem heeft dit niet als doel en leidt hier ook niet toe.

Wat met de PMD-zak?

Statiegeld op blikjes en plastic flessen zal er natuurlijk ook voor zorgen dat er nog maar weinig in de blauwe PMD-zak terechtkomt. De fracties die daar vandaag in terechtkomen worden zeer efficiënt gerecycleerd. De discussie over de invoering van een statiegeldsysteem kan voor Fost Plus een stimulans zijn om de blauwe PMD-zak opnieuw uit te vinden. Begin 2016 gaan er in enkele gemeenten alvast proefprojecten van start, waarbij er meer plastics in de blauwe PMD-zak terecht zullen kunnen. Op die manier kunnen we nieuwe, bijkomende stappen zetten in het sluiten van de kringlopen.

Nemen we vrede met een plaats in de kopgroep?

Wat recyclage betreft, fietst Vlaanderen vandaag mee in de kopgroep. Sterker nog, Vlaanderen is in sommige gevallen de motor van de kopgroep. Als we ambitieus willen blijven, is het nodig om een tandje bij te steken en de vlucht vooruit te kiezen, ook al is het comfortabeler om in het wiel te blijven zitten.

De aan de gang zijnde studie zal uitsluitsel moeten brengen of de voordelen van een statiegeldsysteem opwegen tegen de nadelen. Dat we de strijd tegen het zwerfvuil moeten opvoeren, staat buiten kijf. Want zwerfvuil ís een probleem. Statiegeld voorstellen als dé oplossing voor dat probleem is echter te kort door de bocht. We zullen hoe dan ook moeten inzetten op een gedifferentieerde aanpak van sensibilisering en handhaving, met of zonder statiegeldsysteem.